محقق، پژوهشگر و شارح نهج البلاغه بیان کرد: تاریخ ۱۴۰۰ سال بعد از بعثت این را نشان میدهد که تمام مصیبتها و بلاهایی که بر سر امت اسلام در ۱۴ قرن گذشته آمده است، ناشی از حاکمیت اسلام منهای امامت است یعنی هر جا اسلام منهای عنصر امامت و ولایت حاکمیت پیدا کرد نه تنها باعث اعتلای امت آنطور که خداوند وعده داده، نشد بلکه خودش زمینهای برای به بیراه رفتن امت شد. فلسفه معرفی امیرالمومنین و به دنبال آن ائمه اطهار در غدیر خم، حفظ سلامت دین در طول تاریخ از تحریف و انحراف و تضمین دستیابی مردم همه قرون و اعصار به اسلام صحیح و نابی است که مورد رضای خداوند است. «وَ رَضِیتُ لَکُمُ الاِسْلامَ دِیناً»
دکتر خویی معتقد است: امروز بیش از هر روز، انسان روزگار ما و بشر این کره خاکی نیاز به یک دین صحیح، فطری، منطقی و علمی دارد و این دین صحیح، منطقی، فطری و علمی مبتنی بر سه اصل توحید، نبوت و امامت است، هر یک از این سه رکن اگر از دو رکن دیگر جدا شود، دین به طور طبیعی کارایی خود را از دست میدهد. «دین اسلام یک ورودی و یک خروجی دارد، ورودی دین عقاید با محوریت امامت است و این پیام غدیر است و خروجی دین اخلاق است با محوریت عدالت و این هم پیام غدیر است.» یعنی پیام اعتقادی غدیر امامت است و پیام اخلاقی غدیر عدالت است؛ غدیر دو پیام داشت، پیام اعتقادی امام و امامت و یک پیام اخلاقی «لِیَقومَ النّاسُ بِالقِسط» مردم با عدالت با یکدیگر رفتار کنند.
دکتر حمید خوی در درباره فلسفه معرفی امام علی (ع) به عنوان جانشین پیامبر (ص) در غدیر، اظهار کرد: مطالعه تاریخ بشر به طور عام و تاریخ انبیاء به طور خاص به روشنی نشان میدهد که همه رسالتهای آسمانی که توسط پیامبران الهی به بشر عرضه شده، با دور شدن از بستر بعثت آن پیامبر به تدریج کم رنگ شده و دچار تحریف و انحراف شده است. رسالت همه انبیای الهی ابلاغ پیام واحدی بوده است که ایمان به خدا و اجتناب و دوری کردن از طاغوت است و شاید فلسفه اصلی بعثت پیامبران پی در پی همین باشد. در حقیقت پیامبران این رسالت را داشتند که به مردم این پیام خدا را منتقل کنند «اُعبُدُوا اللهَ وَ اجتَنِبُوا الطّاغوت»؛ اما، چون هر دینی در گذر زمان دچار تحریف و انحراف میشد و مردم از مسیر بندگی خدا خارج میشدند، خداوند از سر لطف پیامبر جدیدی مبعوث میکرد که مجدداً مردم را به صراط مستقیم بازگردانند و آنها را با مقتضیات حیات طیبه و بندگی خدا آشنا کنند.
وی ادامه داد: تقدیر الهی به پیامبر خاتم حضرت محمد مصطفی (ص) و دین اسلام که خاتم ادیان است، میرسد. این دین هم مانند همه ادیان قبلی به طور طبیعی در معرض تحریف و انحراف قرار داشت و از قضا تعرض شیطان و اولیاء شیطان به این دین و پیروان این دین برای تخریب و تحریف آن قطعاً از همه ادیان گذشته بیشتر بوده است. از شرایط قطعی و الزامی خاتمیت اسلام این است که این دین باید در گذر زمان محفوظ بماند و سلامت و اصالت خود را حفظ کند.
وی گفت: اگر هزاران سال بعد از بعثت این دین دچار تحریف و انحراف میشد، طبیعتاً مردم امکان دستیابی به دین صحیح، اصیل و مورد رضای خدا چنان که در آیه سوم سوره مبارکه مائده میخوانیم «وَ رَضِیتُ لَکُمُ الاِسْلامَ دِیناً» را نداشتند. خداوند باید مانند زمان پیش از اسلام، پیامبر جدیدی مبعوث میکرد که این مسیر به بیراهه رفته را تصحیح کند و آن تحریف و انحراف را تعدیل کند و این منافی خاتمیت است؛ بنابراین قطعاً و حتماً برای اینکه اسلام دین خاتم باشد باید در طول گذر زمان از هر نوع تخریب، تحریف و انحراف مصون بماند.
امامت مانع هر نوع تخریب، تحریف و انحراف دین
حمید خویی اظهار کرد: برای تحقق این هدف خداوند در دین اسلام مکانیسم منحصر به فردی به نام امامت را قرار داد که وظیفه این نهاد حفظ سلامت دین در گذر زمان است. شاید همه کسانی که این متن را میخوانند در زیارت حرمهای مطهر ائمه اطهار در زیارت امین الله را خوانده باشند این زیارت با این جمله شروع میشود. «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا امینَ اللَّهِ فی اَرْضِهِ؛ سلام بر توای امانت دار خداوند در زمینش» امانتی که خداوند به این ۱۲ نور و حجت الهی داد تا از آن صیانت کنند و از سلامت آن حفاظت کنند، دین اسلام است.
محقق، پژوهشگر نهج البلاغه گفت: اسلام دینی است که در غدیر خم کامل میشود و این کمال دین در غدیر خم با ابلاغ علی (ع) به معنی تضمین سلامت دین در گذر زمان و مصونیت از آن در برابر انحراف و تحریف است؛ لذا آیه سوره مبارکه مائده که قبل از ابلاغ ولایت امیرالمومنین علی (ع) نازل شد «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ» این ادبیات با ادبیات کلی سخن گفتن خداوند با خاتم رسولانش متفاوت است و به نوعی لحن تهدید دارد که اگر فرمانی که به تو داده شده درباره ابلاغ ولایت علی ابن ابی طالب و ائمه اطهار (ع) را اجرایی نکنی، رسالت خود را انجام نداده ای.
وی افزود: در حقیقت درست است که محور غدیر امیرالمومنین علی علیه السلام است، ولی پیامبر خدا در غدیر به فرمان خدا امام و امامت را به عنوان رکنی از ارکان اسلام معرفی کردند، یعنی همان قدر که غدیر مبنای مشروعیت امیرالمومنین به عنوان خلیفه رسول الله است، مبنای مشروعیت دیگر ائمه است. گرچه امیرالمومنین سرسلسله ائمه اطهار و معاصر با رسول الله بودند و بحث غدیر روی علی متمرکز میشود، اما موضوع غدیر قرار دادن رکن امامت در کنار دو رکن توحید و نبوت است و اینکه در آیهای که به آن اشاره کردم خداوند میفرماید اگر ولایت امیرالمومنین و ائمه اطهار را ابلاغ نکنید، این بیان یک حقیقت تاریخی است که اگر عنصر امامت در این دین نباشد همان سرنوشت و فرجام تلخی را پیدا میکند که ادیان پیشین پیدا کردند و از دین چیزی باقی نمیماند. در حقیقت این آیه یک تحلیل گذشته نگر از فرجام ادیان پیش از اسلام است.
تمام مصیبتها ناشی از حاکمیت اسلام منهای امامت است
دکتر خویی بیان کرد: ۱۴۰۰ سال تاریخ بعد از بعثت این را نشان میدهد که تمام مصیبتها و بلاهایی که بر سر امت اسلام در ۱۴ قرن گذشته آمده است، ناشی از حاکمیت اسلام منهای امامت است یعنی هر جا اسلام منهای عنصر امامت و ولایت حاکمیت پیدا کرد نه تنها باعث اعتلای امت آنطور که خداوند وعده داده «وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ «نشد بلکه خودش زمینهای برای به بیراه رفتن امت شد. فلسفه معرفی امیرالمومنین و به دنبال آن ائمه اطهار در غدیر خم، حفظ سلامت دین در طول تاریخ از تحریف و انحراف و تضمین دستیابی مردم همه قرون و اعصار به اسلام صحیح و نابی است که مورد رضای خداوند است. «وَ رَضِیتُ لَکُمُ الاِسْلامَ دِیناً»
معرفی امام علی (ع) به عنوان جانشین پیامبر (ص) ضامن سلامت اسلام بود
دکتر خویی درباره اینکه چرا در غدیر امامت حضرت علی (ع) بر همگان اعلام شد، گفت: این سفر آخرین حج پیامبر بود و قبل از آن پیامبر فرمان یافته بود که همه مسلمانان را به همراهی فرا بخواند. بیشترین جمعیت در آن حج با پیامبر خدا همراه شد، آخرین روزهای حیات پیامبر بود، پیامبر باید قبل از درگذشت خود این پیام اساسی که ضامن سلامت اسلام است را منتقل میکردند و نقطه غدیرخم در حقیقت نقطهای بود که کاروانهایی که به سمت عراق یا شام یا مکانهای دیگر میرفتند از یکدیگر جدا میشدند یعنی غدیر محل جدا شدن راهها بود. اتفاقاً از لحاظ تاریخی نیز چنین شد، چون بعد از غدیر خم کسانی که پیام غدیر را از پیامبر شنیدند و به این پیام ایمان آوردند با پیامبر تا شهر مدینه و منزل علی و فاطمه همراه شدند و کسانی که راه شام را در پیش گرفتند چشم و گوششان را بر پیام غدیر بستند و فرجام دیگری پیدا کردند و به مقابله و مبارزه با اسلام صحیح ناب محمدی پرداختند.
محقق، پژوهشگر نهج البلاغه به نگرانی و دلواپسی در وجود پیامبر (ص) در غدیر اشاره و بیان کرد: ادبیات قرآن این نگرانی پیامبر (ص) را بازتاب میدهد و میفرماید: «وَاللَّهُ یَعصِمُکَ مِنَ النّاسِ» پیامبر، خداوند میفرماید که این پیام را به هر قیمتی که شده ابلاغ کن و خداوند تو را از مردم محافظت میکند. کاملاً روشن است که پیامبر (ص) نگرانی داشتند. از سوی دیگر پیامبر (ص) نیز در ابتدای خطبه مفصل اشاره میکنند که من چندین بار از جبرئیل درخواست کردم که از خداوند بخواهد که من را از ابلاغ این مأموریت معاف کند و دلیل آن هم روشن میفرمایند: «وَکَثْرَهِ الْمُنافِقینَ؛ به دلیل کثرت منافقان و فراوانی دغلکاران» پیامبر (ص) قطعاً نگران واکنش تند متظاهرین به اسلام در میان همراهانشان بود و لذا خودشان به صراحت در خطبه میگویند که من بارها از خداوند خواستم که مرا از انجام این مأموریت معاف کند، اما با ادبیاتی که پیشتر اشاره کردم که فرمان تند تهدید آمیز که باید این کار را انجام دهی و اگر این چنین نکنی، تمام ۲۳ سال تلاش شبانه روزی تو به باد فنا میرود. «وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ» کاملاً مشخص است که پیامبر (ص) به شدت از واکنش جریان نفاق نگران بودند که جریان نیرومند و تأثیرگذاری نیز بودند، جریان نفاق که لباس دین بر تن کرده و متأسفانه در میان مسلمین نفوذ کرده بودند و تاثیرگذاری قابل توجهی هم داشتند.
وی بیان کرد: موضوع و فلسفه وجودی غدیر ارتباطی با موضوع حکومت ندارد بلکه به این برمیگردد که آیا خلیفه رسول الله باید در صدد حاکمیت و اقامه حکومت باشد یا نباشد، چون امیرالمومنین و بعد از ایشان ائمه اطهار خلفای رسول الله هستند، آیا تشکیل حکومت جزو مأموریتها و مسئولیتهای رسول الله بوده یا نبوده، اگر بوده عین این مسئولیت را خلفای ایشان، ائمه اطهار هم داشتند و اگر نبوده و نداشتند، لذا به موضوع خاص غدیر اینکه آیا این معرفی مربوط به اقامه حکومت بوده یا نبوده، هیچ ارتباطی ندارد. نگاه از این منظر کمی کوچک کردن غدیر است.
وی ادامه داد: غدیر ابلاغ پیام الهی ولایت امیرالمومنین علی علیه السلام و ائمه اطهار است که این کلمه ولایت هزاران هزار بار بزرگتر و گستردهتر و فراگیرتر از کلمه حکومت است، در این ولایت حاکمیت الهی است، وقتی پیامبر امیرالمومنین را، ولی الله معرفی میکند، این، ولی الله یعنی حاکم مطلق بر امت، حال با آن تعبیر سیاسی رایج حکومت که به دست گرفتن قدرت حاکمیت مادی است، این بخش بسیار کوچک از موضوع ولایت ائمه اطهار است.
محقق، پژوهشگر نهج البلاغه در پاسخ به این پرسش که برای معرفی حقیقت غدیر به دور از تعصبات و تنش چه راهکاری وجود دارد؟ گفت: بهترین راهکار این است که پاسدار سرفراز شیعه و پاسبان آستان ولایت، مرحوم علامه امینی در پیش گرفت. گفتمان علامه امینی برمبنای «وَجادِلهُم بِالَّتی هِیَ أَحسَنُ، بر مبنای وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً» و علم و منطق و حکمت و مدارا بود. مرحوم علامه امینی در حقیقت چنان تصویر علمی، منطقی و عادلانهای را از غدیر ارائه کردند که هیچ انسان منصف و عاقلی یارای مقابله و مخالفت با او را نداشت، شاید بیش از ۵۰ سال از تاریخ انتشار کتاب الغدیر میگذرد، یک نفر تخطئه علمی منصفانهای بر این استدلالات محکم و قوی علامه امینی و دیگرانی مثل حامد حسین و مرحوم شرفالدین ندارد. به قدری داستان غدیر پشتوانه علمی، منطقی، حدیثی، روایی و قرآنی محکم دارد که جایی برای برخوردهای احساسی، عاطفی و تعصب ورزی در آن وجود ندارد. کافیست ما منطق قرآن را در برابر مخالفان عرضه کنیم.
وی گفت: اینکه پیامبر خدا از سوی خدا در آن گرمای کشنده عربستان مأمور میشود که ۹۰ هزار نفر، به قولی ۱۱۰ هزار نفر و به قولی ۱۳۰ هزار نفر را در آن صحرای سوزان نگاه دارد، آیا فقط به این خاطر است که این پیام را به آنان بدهد که هر که مرا دوست دارد علی را دوست داشته باشد، این سخن را پیامبر از روز اول رسالت خود بارها با ادبیات گوناگون بیان کردند و دیگر لازم نبود مردم را در این گرما نگاه دارند و لذا وقتی پیام «مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِیٌّ مَوْلَاهُ» را با پشتوانه منطق قرآن، منطق حدیث و منطق فهم حدیث و تحلیل درست تاریخ مطرح میکنیم، اصل موضوع روشن است.
وی ادامه داد: کافی است تاریخ اسلامِ منهای ولایت امیرالمومنین را ببینیم که آیا در راستای عزت اسلام بوده یا در راستای تحقق وعدههای قرآن به مؤمنان بوده است یا نه؟ تمام مصیبتهایی که بر سر امت آمده، آیا ریشه در چشم فرو بستن امت بر ولایت امیرالمومنین و اهل بیت بوده یا نبوده؟ این بهترین دلیل تاریخی است برای این که باید مسیر خود را بازبینی کنیم و اصلاح کنیم، یعنی آنهایی که راه دینداری را بدون تکیه بر رکن غدیری امامت نهاده اند، بالاخره مجبور هستند دیر یا زود این نگاه و روش را بازسازی کنند و آنهایی که به تعبیر دعای ندبه گرفتار کینههای بدری، احدی و خیبری نیستند، آنهایی که تعصب چشمانشان را محروم از قدرت بصیرت و بینایی نکرده، مجبور هستند که راه را تصحیح کنند، همانطور که بعد از غدیر بسیاری از عالمان اهل سنت که برخوردار از فضیلت اخلاقی انصاف بودند، منطق الغدیر علامه امینی را پذیرفتند و سر تسلیم در مقابل امیرالمومنین فرود آوردند و مظلومیت آن حضرت را به رسمیت شناختند.
محقق، پژوهشگر نهج البلاغه به پیام غدیر برای عصر کنونی اشاره و خاطرنشان کرد: امروز بیش از هر روز، انسان روزگار ما و بشر این کره خاکی نیاز به یک دین صحیح، فطری، منطقی و علمی دارد و این دین صحیح، منطقی، فطری و علمی مبتنی بر سه اصل توحید، نبوت و امامت است، هر یک از این سه رکن اگر از دو رکن دیگر جدا شود، دین به طور طبیعی کارایی خود را از دست میدهد. «دین اسلام یک ورودی و یک خروجی دارد، ورودی دین عقاید با محوریت امامت است و این پیام غدیر است و خروجی دین اخلاق است با محوریت عدالت و این هم پیام غدیر است.» یعنی پیام اعتقادی غدیر امامت است و پیام اخلاقی غدیر عدالت است؛ غدیر دو پیام داشت، پیام اعتقادی امام و امامت و یک پیام اخلاقی «لِیَقومَ النّاسُ بِالقِسط» مردم با عدالت با یکدیگر رفتار کنند.
منبع: شفقنا