هامون زابل زمینه ساز توسعه ارتباطات افغانستان و ایران

به گزارش ایرنا تالاب بین المللی هامون سالهای زیادی است که به دلیل خشکی، بحران های مختلفی را تجربه کرده و نخستین خطرات آن نیز متوجه ساکنان اطراف آن شده است.
به گفته برخی کارشناسان تا قبل از روی کار آمدن دولت یازدهم هیچ یک از دوول قبل به دلیل نداشتن بیلان کاری، خود را با مساله آب و تالاب هامون درگیر نکرده است و این موضوع سبب شده تا هامون و هامون نشینان شرایط سخت و شکننده ای را تجربه کنند.
**توسعه همکاری با افغانستان و پاکستان سبب موفقیت های زیست محیطی می شود
رئیس دانشگاه محیط زیست کشور گفت: موانع سیاسی بسیار جدی برای ثبت هامون به عنوان ذخیره گاه زیست کره وجود داشت.
اصغر محمدی فاضل ادامه داد: برخی کشورها تمام توان خود را برای جلوگیری از ثبت این تالاب به کار بسته بودند اما خوشبختانه در نهایت با کمک خداوند و همراهی مردم این مهم به ثمر نشست و اینک هامون دوازدهمین ذخیره گاه زیست کره در ایران اسلامی محسوب می شود.
محمدی فاضل ادامه داد: یکی از ابزارها و بهانه های کشورهای مخالف طرح این مساله بود که ایران تا کنون برای بهبود اوضاع سایر ذخیره گاه ها و تالاب های خود کار خاصی انجام نداده است.
وی افزود: هم اینک که هامون به عنوان ذخیره گاه زیست کره ثبت شده است باید همه مسئولان در راستای این امر اهتمام ورزیده و به صورت برنامه ریزی شده عمل کنند تا هیچ اهرم فشاری برای دشمنان باقی نماند.
وی بیان کرد: روابط با افغانستان و پاکستان می تواند در حوزه محیط زیست سبب پیروزی های زیادی توسط ایران شود.
وی با اشاره به توسعه همکاری با افغانستان در زمینه ذخیره گاه زیست کره هامون تصریح کرد: با توجه به اینکه یک سوم تالاب هامون در افغانستان واقع شده است باید این کشور را نیز در امر احیا و حفاظت از آن دخیل کرد.
وی خاطرنشان کرد: دفتر نمایندگی یونسکو در تهران بصورت رسمی و کشور آلمان نیز به صورت غیر رسمی آمادگی خود را برای همکاری در زمینه توسعه فعالیت های ایران و افغانستان برای احیا تالاب هامون اعلام کرده اند.

**آمار آلودگی سازمان بهداشت جهانی مربوط به سال 2012 بوده/دولت یازدهم آلودگی را کاهش داده است
همزمان با ثبت ذخیره گاه زیست کره هامون، خبر منتشر شده از سوی سازمان بهداشت جهانی مبنی بر اینکه شهر زابل(منطقه سیستان) به دلیل گرد و خاک موجود در آن آلوده ترین شهر دنیا محسوب می شود سبب نگرانی مردم منطقه شد تا جایی که در سفر روز شنبه معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به زابل از این موضوع انتقاد کرده و برخی نیز آن را به دولت یازدهم نسبت دادند.
معصومه ابتکار در جریان این سفر در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به معرفی شهرستان زابل به عنوان آلوده ترین شهر دنیا از سوی سازمان جهانی بهداشت گفت: این منطقه از قرن ها پیش با معضل بادهای 120 روزه رو به رو بوده اما با خشک شدن تالاب هامون و نیز تغییر اقلیم آلودگی هوا تشدید شده است.
وی بیان کرد: هم اینک حدود 2 سال است که وضعیت تالاب هامون بهتر شده و از میزان گرد و غبار و توفان های شن آن کاسته شده است.
وی افزود: بر اساس مستندات موجود آمار های منتشر شده توسط سازمان جهانی بهداشت مربوط به سال 2012 و دولت های قبلی است در حالی که دولت یازدهم تمام تلاش خود را برای بهبهود شرایط زیست محیطی منطقه سیستان و دریاچه هامون انجام داده است.
معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: بدون شک بخشی از گرد و غبار ناشی از بادهای 120 روزه در بستر تالاب وجود دارد و به احتمال زیاد سازمان جهانی بهداشت بر اساس آنالیز تصاویر ماهواره ای به این نتیجه رسیده است.
ابتکار با اشاره به اینکه هم اینک 35 درصد دریاچه هامون آبگیری شده است خاطرنشان کرد: اگر دولت های قبل نسبت به تالاب هامون اندکی حساسیت داشته و به آن توجه می کردند اکنون این اوضاع شکننده در منطقه حاکم نبود.
وی بیان کرد: دولت یازدهم با تلاش های زیاد توانست بسیاری از تالاب های کشور از جمله حورالعظیم در خوزستان را احیا کند و اینک دریاچه ارومیه نیز در همسنجی با زمان مشابه سال قبل پنج برابر آبگیری شده است.
سعید محمودی مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان نیز با بیان اینکه آمار سازمان جهانی بهداشت مربوط به سالهای قبل است گفت: سازمان هواشناسی در آن زمان دستگاه سنجش گرد و غبار در منطقه نداشته است.
وی ادامه داد: برخی از کانون های گرد و غبار منطقه سیستان از بیرجند و گناباد سرچشمه می گیرند.
تالاب بین المللی هامون یا ذخیره گاه زیست کره هامون یکی از بخش های کلیدی معیشت مردم همجوار آن در منطقه سیستان و افغانستان است، این تالاب اینک با گذر از گردنه های خطرناک و با تدبیر دولت یازدهم مردم منطقه را امیدوار کرده و باید برنامه ریزی های مشخصی برای آبگیری و احیا آن انجام شود تا نه تنها وضعیت معیشتی مردم بهبود یابد بلکه آلودگی هوا نیز در آن به حداقل برسد.
لازمه احیا تالاب نیز توسعه روابط بین ایران و افغانستان است.

**هدف ایران و افغانستان باید احیا هامون باشد
قرار گرفتن این دو عنوان بر منطقه سیستان و دریاچه هامون می تواند زمینه ساز برنامه های مشترک کشور افغانستان و ایران اسلامی در زمینه بهبود شرایط و احیا هامون باشد.
یک سوم دریاچه هامون در کشور افغانستان قرار گرفته و معیشت مردم اطراف آن نیز به این دریاچه وابسته است که احیا آن نه تنها سبب بهبود معیشت ساکنان آن می شود بلکه رونق اقتصادی کل منطقه را به دنبال دارد.
خاک های بستر هامون تاثیر مستقیمی بر مناطق اطراف خود دارد و درصورتی که دو کشور ایران و افغانستان با همکاری مشترک بتوانند این خاک ها را مهار کنند تاثیر بسزایی بر سلامت جوامع اطراف می گذارد.
اگر تا پیش از این موضوع بحث ایران و افغانستان حق آبه بوده است هم اینک باید به دنبال راهکاری برای احیا هامون باشند تا نه تنها آلوده ترین شهر دنیا بهبود یابد بلکه ذخیره گاه زیست کره هامون نیز بتواند نقش هایی که برای آن تعریف شده است را به درستی انجام دهد.

**هامون از گذشته تا کنون
دریاچه و تالاب بین ‌المللی هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و ارومیه و هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و نیز یکی از ذخیره‌ گاه ‌های زیست‌ کره در ایران اسلامی محسوب می شود.
این تالاب در شمال سیستان و بلوچستان واقع شده‌ و از سه دریاچه (بخش) کوچک به نام های هامون پوزک، هامون صابری و هامون هیرمند تشکیل شده‌ است که در زمان فراوانی آب به یکدیگر پیوسته و تالاب هامون را تشکیل می‌دهند.
رودخانه هیرمند شریان اصلی ورود آب به هامون بوده و رودخانه ‌های خاش ‌رود، فراه، هاروت ‌رود، شور رود، حسین ‌آباد و نهبندان نیز به هامون می‌ ریزند.
دریاچه هامون به طور مستقیم به رودخانه هیرمند وابسته است و این وابستگی باعث شده تا هرگونه نوسان در میزان آب آن، مشکلاتی را برای کل سیستم به وجود آورد.
رود هیرمند از رودهای پر آب فلات ایران است که از بلندیهای کوه ‌های بابا یغما در ۴۰ کیلومتری غرب کابل و از رشته کوه هندوکش در افغانستان سرچشمه می‌گیرد و پس از طی مسافت هزار و 100 کیلومتری وارد دریاچه هامون در سیستانِ ایران می‌شود.
وسعت دریاچه هامون در زمان پر آبی پنج هزار و 660 کیلومتر مربع بوده که از این مقدار سه هزار و 820 کیلو متر مربع متعلق به ایران و بقیه متعلق به افغانستان است.
تالاب هامون در چهارمین کنگره جهانی ذخیره ‌گاه ‌های زیست‌کره که روزهای پایانی سال ۱۳۹۴ در لیما پایتخت پرو برگزار شد، از سوی سازمان یونسکو به‌ عنوان ذخیره‌ گاه زیست ‌کره ثبت شد و دیپلم این ثبت نیز در 25 اردیبهشت ماه جاری اعطا شد و بدین ترتیب تعداد ذخیره‌گاه ‌های زیست‌ کره در ایران به ۱۲ مورد افزایش یافت.
تفاوت عمده این دریاچه با سایر دریاچه ها در این است که معیشت مردم این منطقه که کشاورز و دامپرور بوده اند بصورت مستقیم و غیر مستقیم به هامون وابسته بوده است و در اطراف آن کارهای زیادی از جمله صید و صیادی، خولک بافی، حصیر بافی و فروش نی انجام می شده و نیز منبع اصلی تامین غذای دام بوده است که پس از خشک شدن سبب بیکاری تعداد زیادی از مردم شد.
در کنار تمام مزیت های هامون که در این منطقه گرم و خشک سبب تعدیل دما می شد اینک خشک شدن آن باعث شده تا توفان های شن سهمگینی بر منطقه حاکم شود و سلامت افراد را به خطر اندازد.
هم اینک 2 سال است که در ایام مختلف آب نسبتا کمی به تالاب وارد می شود و امسال حدود 35 درصد آن آبگیری شده است اما با وجود شدت گرما در این منطقه و تبخیر زیاد آب احتمال خشک شدن مجدد آن وجود دارد مگر اینکه جریان ورود آب از رودخانه هیرمند تداوم یابد.
این دریاچه به دلیل موقعیت خاص خود در صورت احیا می تواند به یکی از قطب های گردشگری و اقتصادی در جنوب شرق ایران اسلامی تبدیل شود و نیز می تواند حیاتی دوباره به منطقه سیستان بدهد.
علی اوسط هاشمی استاندار سیستان و بلوچستان در مراسم اهدا دیپلم ثبت ذخیره گاه زیستکره هامون که روز شنبه با حضور معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و شماری از مسئولان سازمان ملل در حاشیه تالاب هامون برگزار شد، گفت: هیچ واحد صنعتی در کشور نمی تواند اشتغالزایی تالاب هامون را داشته باشد.