شعار سال ۱۴۰۰ در خصوص اچ آی وی ایدز: اجازه نمیدهیم کووید-۱۹ برنامه مراقبت و درمان اچ آی وی را تحت تاثیر قرار دهد
امروزه گسترش روزافزون اچ آی وی به عنوان یکی از چالشهای بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی، پیشرفت و توسعه جوامع بشری را به خطر انداخته است. بدون شک بزرگترین معضل جامعه بشری پس از جنگ جهانی دوم پاندمی ایدز است. ایدز بیماریی است که به صورت سندرم (مجموعهای از علائم و نشانه ها) تظاهر یافته و برای اولین بار درسال ۱۹۸۱ میلادی در کشور آمریکا گزارش شد. این سندرم نشان دهنده مراحل پایانی آلودگی به اچ آی وی است.
اچ آی وی مثبت به فردی گفته میشود که اچ آی وی (ویروس) وارد بدن او شده و این عفونت به دیگران قابل انتقال است، اما بیمار در این مرحله فاقد علامت بوده و فقط با آزمایش خون میتوان به ابتلای فرد پی برد، ایدز مرحله علامت دار و پایانی بیماری است که معمولاً چند سال پس از ورود ویروس به بدن فرد اتفاق میافتد و اگر بیمار تحت درمان قرار نگیرد معمولاً عمر طولانی نخواهد داشت. البته در بسیاری از مواقع این دو واژه (اچ آی وی و ایدز) به غلط به جای هم استفاده میشود.
عامل بیماری ویروسی به نام اچ آی وی از خانواده رتروویروسها است که به نام "ویروس نقص سیستم ایمنی انسان " نیز نامگذاری شده است. اصولاً ویروسها دارای این خــصوصیت هستند که در خارج از سلول زنده قادر به ادامه حیات نمیباشند. اچ آی وی نیز مانند سایر ویـــــروسها فقط درون سلول زنده قادر به ادامه حیات میباشد. یکی از سلولهایی که اچ آی وی رای ادامه حیات به آن احتیاج دارد گلبولهای سفید در بدن انسان میباشد. این ویروس در خارج از بدن (خارج از سلولهای زنده) در مدت زمان کوتاهی از بین میرود. همچنین این ویروس به راحتی توسط مواد ضدعفونی کننده (الکل، وایتکس و.) و حرارت از بین میرود.
اولین موج همه گیری در آمریکای شمالی و اروپای غربی، دومین موج آن در آفریقا و آمریکای جنوبی، سومین موج آن در خاور دور و اروپای شرقی شکل گرفته و چهارمین موج همه گیری از حدود سال ۱۹۹۵ در خاورمیانه و آسیای مرکزی ظاهر شده است.
در حال حاضر بیش از ۴۰ میلیون نفر از مردم دنیا با این ویروس زندگی میکنند و روزانه تقریباً ۵۶۰۰ نفر به آمار قبلی اضافه میشود. همچنین به طور متوسط سالانه در حدود یک میلیون نفر به دلیل ابتلاء به ایدز جان خود را از دست میدهند که نتیجه آن میلیونها کودک یتیم و معصومی خواهد بود که احتمالاً ۴۰-۳۰ درصد آنها نیز دارای اچ آی وی میباشند.
در حالی که در اروپا و آمریکا بدلیل آگاهی مردم از راههای سرایت بیماری، از سرعت شیوع آن کاسته شده است متأسفانه بیش از ۹۰% از موارد جدید در کشورهای کمتر توسعه یافته و یا در حال توسعه بروز میکند.
ابعاد فاجعه وقتی روشن میشود که بدانیم در حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد اعتبارات بهداشتی در تعدادی از کشورهای آفریقایی صرف برنامه مبارزه با ایدز میشود و یا حدود ۵۰درصد از تختهای بیمارستانی در کشور زیمبابوه را بیماران مبتلا به ایدز اشغال نموده و یا این که بدانیم تعداد مبتلایان در کشور هندوستان از ۲۰۰۰۰ نفر در سال ۱۹۸۸ به ۶ میلیون نفر در سال ۲۰۰۰ رسیده است.
برآورد میشود که در حال حاضر در حدود ۱۷ میلیون کودک زیر ۱۷ سال در دنیا به علت ابتلای والدین خود به ایدز و مرگ آنها، یتیم شده اند.
امید به زندگی در بسیاری از کشورهای آفریقائی مثل بوتسوانا و زیمبابوه در اثر گسترش ایدز به کمتر از ۴۰ سال و در برخی موارد حتی به کمتر از ۳۵ سال رسیده است.
بانک جهانی تخمین زده که در حدود ۱۵۰۰۰ نفر از آموزگاران تانزانیائی تا سال ۲۰۱۰ به علت ابتلا به ایدز فوت کرده اند و اگر همین روند ادامه یابد تا سال ۲۰۲۰ میلادی این تعداد به ۲۷۰۰۰ نفر خواهد رسید این در حالی است که آموزش و جایگزینی آنها نه تنها سالها وقت لازم دارد بلکه در حدود ۳۸ میلیون دلار نیز هزینه در برخواهد داشت.
پیشگیری از بروز هر مورد اچ آی وی میتواند سالانه در حدود ۱۶۰۰۰ دلار صرفه اقتصادی برای مملکت داشته باشد.
مطالعات گوناگون نشان داده که در حال حاضر تماس جنسی با فرد اچ آی وی مثبت شایعترین راه انتقال در جهان است. احتمال انتقال بیماری از این طریق در ابتدای آلودگی که ویروس به تازگی وارد بدن شده و هنوز بر علیه آن آنتی بادی ساخته نشده و همچنین در مرحلهی بیماری ایدز بسیار بالاتر است. استفادهی مشترک از سوزن و سرنگ آلوده در مصرف کنندگان مواد مخدر تزریقی مقام دوم راههای انتقال را به خود اختصاص داده است. سومین راه انتقال نیز انتقال از طریق مادر آلوده به جنین و یا نوزاد او میباشد که این عفونت میتواند در زمان حاملگی، هنگام زایمان و یا پس از زایمان و از طریق شیردهی منتقل گردد.
با توجه به راههای انتقال همه افراد جامعه در معرض خطر ابتلا به عفونت اچ آی وی میباشند و این بیماری مخصوص هیچ گروه سنی و یا جنسی خاصی نیست، اما با درنظر گرفتن راههای انتقال بیماری، افراد زیر بیش از سایرین در معرض خطر هستند:
۱. مصرف کنندگان مواد مخدر به خصوص نوع تزریقی آن
۲. افرادی که روابط جنسی محافظت نشده با افراد مختلف (هم جنس یا جنس مخالف) دارند
۳. دریافت کنندگان مکرر خون و فرآوردههای خونی آلوده
۴. همسر یا شرکای جنسی افراد فوقالذکر.
راههای عدم انتقال:
با توجه به این که ویروس در خارج از بدن انسان در مدت کوتاهی از بین میرود لذا از طریق روابط معمول اجتماعی و تماسهای عادی مثل کارکردن با یکدیگر، هم صحبت شدن، همسفر بودن، دست دادن، بوسیدن، در آغوش گرفتن.
استفاده از حمام عمومی، استخر و توالت، از طریق لباس، پوشاک، پتو و رختخواب، عطسه و سرفه و نیش حشرات باعث انتقال آلودگی به شخص سالم نمیشود.
معرفی مراکز مشاوره بیماریهای رفتاری
مراکز مشاوره بیماریهای رفتاری یکی از تجربیات موفق کشور است که توانسته گامهای موثرتری را در کنترل اپیدمی اچ آی وی بردارد، در این مراکز کلیه خدمات پیشگیری، مراقبت و درمان اچ آی وی به خصوص ارائه درمانهای مناسب جهت بیماران، خدمات کاهش آسیب، آموزش، مشاوره و آزمایش اچ آی وی جهت افراد در معرض آسیب به صورت کاملاً محرمانه، داوطلبانه و رایگان ارائه میگردد.
در حال حاضر در کلیه شهرستانهای تابعه استان همدان مراکز مذکور با حضور پزشک و کارشناسان مجرب و آموزش دیده به صورت کاملاً محرمانه و در نهایت رازداری خدمات مرتبط با اچ آی وی شامل آموزش، مشاوره، مراقبت، درمان تخصصی ضد رتروویروسی، کاهش آسیب و توزیع وسائل کاهش آسیب و ... را به مراجعین ارائه مینمایند.
در حال حاضر به منظور پیشگیری از انتقال عفونت ازمادر به کودک کلیه زنان باردار در سه ماهه اول بارداری تحت آزمایش قرار گرفته و در صورتی که مثبت باشد مادر تحت درمان داروئی قرار گرفته که با این روش احتمال انتقال عفونت به حداقل ممکن خواهد رسید.
از آن جائی که مشاوره صحیح در این مراکز، اساسیترین نقش را در شناسائی افراد در معرض خطر و نیز پایبندی به دریافت خدمات مراقبتی ایفاد مینماید معاونت بهداشتی دانشگاه همواره ارتقای کیفی خدمات مشاوره برای ارائه دهندگان این خدمت را مورد تاکید قرار داده است.
آخرین آمار اچ آی وی ثبت شده در دانشگاه علوم پزشکی همدان
تا تاریخ ۱/۷/۱۴۰۰ تعداد ۷۴۰ بیمار مبتلا به اچ آی وی در سطح مراکز مشاوره تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شناسایی شده که ۸۰ درصد آنان را مردان و ۲۰ درصد را زنان تشکیل میدهد. بیماری در همه گروههای سنی گزارش شده، اما بیشترین موارد بیماری در گروه سنی ۲۰ تا ۵۰ سال بوده و این بیماری بیشتر در افراد جوان دیده میشود. قسمت عمده بیماران از طریق مصرف تزریقی مواد مخدر به این بیماری مبتلا شده، اما در بین موارد جدید بیماری زنگ خطر انتقال از طریق تماس جنسی محافظت نشده به صدا درآمده است. در حال حاضر ۷۸ درصد از بیماران در مراکز مشاوره بیماریهای رفتاری دارای پرونده بوده و به صورت مستمر جهت دریافت خدمات مراقبت و درمان مراجعه مینمایند.
در طی ۶ ماهه اول سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۴۰۰۰ نفر در مراکز تحت پوشش دانشگاه، بهزیستی و زندان از نظر اچ آی وی بررسی شده که ۱۶ مورد جدید شناسایی و در مراکز مشاوره بیماریهای رفتاری تحت مراقبت و درمان قرار گرفته اند.
برای پیشگیری از این بیماری در حال حاضر واکسنی وجود نداشته و درمان قطعی نیز به دلیل تغییر دائمی آنتی ژن سطحی ویروس و وجود دوران عفونت مخفی امکان پذیر نیست، اگر چه امروزه با داروهای ضدرتروویروسی میتوان طول عمر و کیفیت زندگی بیماران را تا حد قابل توجهی افزایش داده و درمان بیماران مبتلا به ایدز خود از انتقال اچ آی وی به دیگران جلوگیری به عمل میآورد.
با این حال پیشگیری از ابتلاء به اچ آی وی بسیار ساده و آسان است که شامل:
۱. استفاده از کاندوم در روابط جنسی مشکوک
۲. غربالگری و بررسی خونهای اهدائی (در حال حاضر کلیه خونهای موجود در سازمان انتقال خون با اطمینان بسیار بالا عاری از ویروس
میباشند)
۳. عدم مصرف مواد مخدر به خصوص نوع تزریقی
۴. استفاده از وسائل تزریق به صورت استریل و یک بار مصرف و توزیع بستههای کاهش آسیب (سرنگ و سوزن) در بین مصرف کنندگان مواد مخدر تزریقی به منظور جلوگیری از انتقال ویروس به سایرین
۵. پیشگیری از بارداری زنان اچ آی وی مثبت به منظور پیشگیری از انتقال ویروس به نوزاد
۶. شناسائی زنان باردار اچ آی وی مثبت و شروع به موقع درمان پیشگیری برای جلوگیری از انتقال عفونت به نوزاد
در خاتمه یادآوری میگردد که مرکز مشاوره بیماریهای رفتاری مرجع واقع در ابتدای خیابان تختی به عنوان مرکز رفرانس آماده ارائه خدمات آموزشی، مشاوره، مراقبت و درمان میباشد. لطفاً جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره تلفن ۳۲۵۲۱۴۱۱ تماس حاصل فرمائید.
ضمناً از طریق شماره تلفن ۱۱۸ شماره تلفن مرکز مشاوره ایدز هر شهرستان قابل دستیابی است.
در حال حاضر مراکز و پایگاههای مشاوره بیماریهای رفتاری در سراسر استان آماده پذیرش و انجام تست اچ آی وی به صورت رایگان و محرمانه میباشند. آدرس و شماره تلفن این مراکز به شرح زیر میباشد:
۱ بهار پایگاه مشاوره بیماریهای رفتاری بهار بلوار ۳۰ متری، نرسیده به چهار راه چراغ قرمز (نهالستان) مرکز خدمات جامع سلامت شماره ۱، تلفن: ۳۴۵۱۰۳۰۰،
۲ رزن پایگاه مشاوره بیماریهای رفتاری رزن شهرک فرهنگیان، مرکز خدمات جامع سلامت فرهنگیان.
تلفن: ۳۶۲۲۷۰۲۹،
۳ تویسرکان پایگاه مشاوره بیماریهای رفتاری تویسرکان میدان فرشید، مرکز بهداشت ۷ تیر، واحد پیشگیری و مبارزه با بیماریها، تلفن: ۳۴۹۲۸۴۰۵،
۴ فامنین پایگاه مشاوره بیماریهای رفتاری فامنین، خیابان معلم، مرکز بهداشت شهرستان فامنین، تلفن: ۳۶۸۲۰۵۴،
۵ کبودراهنگ پایگاه مشاوره بیماریهای رفتاری کبودراهنگ میدان امام حسین، مرکز بهداشت شهرستان، واحد پیشگیری و مبارزه با بیماری ها، تلفن: ۳۵۲۲۲۶۶۶،
۶ همدان مرکز مشاوره بیماریهای رفتاری شهداء، ابتدای خیابان تختی، مرکز مشاوره بیماریهای رفتاری شهداء
تلفن: ۳۲۵۲۱۴۱۱،
۷ پایگاه مشاوره بیماریهای رفتاری امام حسین خضر خضر، پشت بازار روز، مرکز خدمات جامع سلامت امام حسین خضر. تلفن: ۳۲۶۶۰۵۵۰،
۸ پایگاه مشاوره بیماریهای رفتاری شهید دیباج خیابان میرزاده عشقی، خیابان کمال آباد، مرکز خدمات جامع سلامت دیباج، تلفن: ۳۸۳۳۱۰۲۴،
۹ پایگاه مشاوره بیماریهای رفتاری ولیعصر حصار راه علی آباد، انتهای ۲۰ متری ولیعصر، مرکز خدمات جامع سلامت ولیعصر، تلفن: ۳۴۲۲۷۳۳۷،
۱۰ پایگاه مشاوره بیماریهای رفتاری قدس حصار مطهری (چهار راه میدان بار)، مرکز خدمات جامع سلامت قدس، تلفن: ۳۴۲۷۳۵۰۰،
۱۱ مرکز مشاوره زنان آسیب پذیر همدان میدان سپاه، بلوار سید جمال الدین اسدآبادی، نرسیده به چهارراه میدان بار، بیمارستان کودکان سابق، تلفن: ۳۴۲۱۱۱۹۹،
۱۲ ملایر مرکز مشاوره بیماریهای رفتاری ملایر خیابان شهید احمد وفائی (بروجرد)، خیابان طالقانی، خیابان امام رضا، بن بست امام رضا، ۳۲۲۲۲۳۰۰،
۱۳ نهاوند پایگاه مشاوره بیماریهای رفتاری نهاوند بلوار شهید حیدری، سه راه مهدیه، مرکز بهداشت شهرستان.
تلفن: ۳۳۲۴۹۸۴۷
منبع: گروه پیشگیری و مبارزه با بیماریهای واگیر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان