کمتر کسی باورمیکرد، روزی برسد که برای خرید چند عدد موز و پرتقال و سیب، درآمد یک روزش را هزینه کند، اما واقعیت این روز‌های قیمت میوه همین است زیرا خرید چند قلم میوه بیش از ۲۰۰ هزار تومان آب می‌خورد!
بخش کشاورزی استان مرکزی امروزه با مشکلات بی شماری مانند؛ کمبود آب، گران شدن نهاده ها،قدیمی شدن شیوه کشت، مدرن نکردن ادوات کشاورزی،عدم وجود صنایع تبدیلی، ضعف سیستم توزیع و فروش محصولات تولیدی، گران تر شدن ابزار و ادوات و سموم و کود کشاورزی، نبود الگوی کشت مناسب و بازاریابی ضعیف دست وپنجه نرم میکند که هر یک ازاین مشکلات به مثابه ضربه ای سنگین پیکر نحیف این حوزه را نشانه می گیرد.
متاسفانه به دلیل نبود یک برنامه درست در این حوزه، کشاورزان با صرف هزینه بالا نمی توانند سودی بدست آورند زیرا محصولات کشاورزی تولید شده با صرف هزینه و آب زیاد هدر می‌رود یا خراب میشود و دیر به دست مصرف کننده میرسد.
البته در این میان نمی توان نقش دلال ها را که سبب افزایش قیمت محصول می‌شوند را ندیده گرفت.
دلال ها با خرید انواع محصولات کشاورزی به قیمت کم و افزایش چند برابری آن،مانع کسب سود حقیقی کشاورزان می شوند وازسویی موجب می شوند به مصرف کننده فشار اقتصادی وارد شود.
بسیاری از کشاورزان به دلیل مشکلات اقتصادی مجبور به رها کردن این شغل هستند و برای برخی حتی به صرفه نیست که محصولات تولید شده را برداشت کنند بنابراین آن را در زمین رها میکنند.
از یک سو محصولات گران است و از سوی دیگر خرید از کشاورز وجود ندارد و این مهم سبب میشود کشاورز مجبور شود محصول را کمتر از قیمت تولید شده و یا برابر بدهد که در هر صورت به زیان اوست ودر حقیقت این دلال ها هستند که از شانه های نحیف کشاورزان برای اوج گیری خود استفاده میکنند.
برای بررسی علل افزایش قیمت محصولات کشاورزی ومشکلات این حوزه با مسئولین وچند کشاورز گفتگو کرده ایم که شرح آنرا در متن گزارش میدانی خبرنگار تابناک مرکزی میخوانید.
بیرامی از کشاورزان وباغداران شهرستان شازند در گفتگو با خبرنگار ما،گرانی کود وسموم کشاورزی و کم آبی را از مهمترین مشکلات کشاورزان برشمرد و گفت:هزینه ها با میزان درآمدمان همخوانی ندارد،دلال ها پول محصولاتمان را نقدی پرداخت نمی کنند، چندین ماه طول میکشد تا چک دریافتی را بتوانیم نقد کنیم.
وی افزود:پس از وصول چک هایی که بابت پول محصولاتمان دریافت کرده ایم باید آنرا برای کاشت محصول جدید هزینه کنیم.
وی قیمت یک لیتر سم را ۵۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و۷۰۰ هزارتومان اعلام کرد وگفت: یک کشاورز باید هزینه بالای کود و سم و دستمزد کارگر را پرداخت کند ودرمقابل محصولش را به قیمت کم ونا چیزبه دلال ها بفروشد.
بیرامی یادآورشد: زمانی قیمت محصول بالا می رود که به دست دلال ها می افتد و به دست مصرف کننده می رسد.
وی، بالا بودن هزینه دستمزد کارگر،به روز نبودن ماشین آلات صنعتی وساماندهی نشدن کشت محصولات را از مشکلات کشاورزان برشمرد وگفت: انتظار داریم دولت، خرید محصولات کشاورزی را عهده دار شود و قیمت ها را برآورد کند و بر فروش محصولات کشاورزی نظارت داشته باشد.
مهندس حمیدرضا بهشتی دانش آموخته رشته کشاورزی هم نبود زیر ساخت،برنامه ریزی مناسب و تکنولوژی روز را از مهمترین مشکلات بخش کشاورزی ذکرکرد وگفت: زمانیکه محصولات کشاورزی خریداری وبه سایر استان ها صادر می شود، هزینه هایی شامل؛ مصرف گازئیل،استهلاک وسیله نقیله، ایجاد ترافیک واز بین رفتن جاده ها را در پی دارد.
وی با بیان اینکه درصورتی که ۵۰ درصد محصولات در محل تولید با ایجاد سرد خانه نگهداری شود از هزینه های گزاف تولید می کاهد افزود: هیچگاه از خسارتی که محصولات کشاورزی به کشور وارد میکند البته در زمانی که به استانهای دیگر ارسال می شود، از مزرعه تا زمانیکه به دست مصرف کننده میرسد، سخنی به میان نمی آید،در حقیقت برآورد دقیقی از ضایعات میوه وسبزیجات نمی شود.
وی با اشاره به نبود برنامه ریزی مناسب برای حمل ونقل محصولات کشاورزی یادآورشد: دلیل اصلی گرانی محصولات کشاورزی که از کشاورز با قیمت پایین خریداری می شود، هزینه گزاف حمل ونقل وبسته بندی است.
وی با بیان اینکه قیمت کرایه حمل ونقل از قیمت محصول بیشتر است افزود:کشاورزان محصولات خود را باضایعات در درون صندوق ها میریزند ومیفروشند که گاه ۵۰ درصد میوه های ارسالی ضایعات است اما مصرف کننده میوه درجه یک و مناسب میخواهد.
مهندس بهشتی اظهارداشت: درصورتی که سیستمی وجود داشت که محصولات با درجه یک، دو و سه مجزا میشد ودر صنایع تبدیلی برای آبگیری و کنسرو مورد استفاده قرار میگرفت، محصول درجه یک به دست مصرف کننده می رسید.
وی با اشاره به اینکه نبود صنایع تبدیلی برای فرآوری میوه های درجه دو وسه بسیار احساس می شود یادآورشد:کارخانجات برای تولید آبمیوه وکنسرو از محصولات درجه دو وسه استفاده نمیکنند بلکه کنسانتره از چین باقیمت پایین تر وارد می کنند وعملا میوه درجه دو وسه حیف ومیل می شود.
وی با بیان اینکه از دولت انتظار می رود در بخش کشاورزی دخالت نکند گفت:درصورتی که دولت در این بخش دخالت نکند، کشاورزهابهتر از همه میتوانند مشکلات خود را حل کنند.
وی با اشاره به دخالت دولت در میوه شب عید یادآورشد: دولت با دخالت خود بزرگترین ظلم را در حق مردم میکند چرا که زمانیکه دولت وارد بازار میوه شب عید میشود بطور مثال اگر پرتقال هرکیلو ۱۰ هزار تومان باشد از اول دی یا آذر ماه که دولت وارد میشود هر کیلو پرتقال ۴-۵ هزار تومان در بازار افزایش می یابد ومردم باید از همان زمان این محصول را سه یا چهار ماه با قیمت بالاتر تهیه کنند.
مهندس بهشتی ادامه داد:ضرر میوه شب عیدو شرکت تعاونی را دولت پرداخت نمی کند بلکه میزان ضایعات وهزینه ها حساب می شود واز بیت المال سود آنرا میبرند اما خسارتش را از مردم دریافت می کنند.
وی گفت:در صورتی که هزینه ای که هر ساله به عنوان ضایعات و خسارت میوه شب عید، پرداخت می کند در محل تولید سیب و پرتقال، هزینه ساخت سرد خانه شود و دراختیار تعاونی باغدارها قرار گیرد، به مرور به بازار ارسال می شود وبه نفع تولید کننده ومصرف کننده است.
مهندس بهشتی با اشاره به ضرورت هزینه برای ایجاد زیر ساخت، تکنولوژی سورتینگ و بسته بندی و ساخت سرد خانه برای نگهداری محصولات با کیفیت ودرجه بالاتر گفت: از نظر تکنولوژی در بخش کشاورزی زیر صفر هستیم،بدون تکنولوژی وبذر کارهای هوشمند،کاشت محصول یکنواخت با حداکثر کیفیت، امکان ندارد.
وی با بیان اینکه ابزارآلات فعلی مربوط به دو هزار سال پیش است یادآورشد: اگر دولت قصد دارد در کشاورزی تحول ایجاد کند باید بخش کشاورزی را به تکنولوژی روز مجهز کند و نقش خود را در زیر ساخت ها، تکنولوژی و ایجاد بازار های مرزی برای صادرات محصولات ایفا کند.
موسی کیشانی یکی دیگر از باغداران وکشاورزان استان مرکزی هم گفت: اینکه کشاورز نتواند محصولی که یکسال برای آن با سختی و هزینه بسیار زحمت کشیده ،بفروشد و باید به دلال بدهد و سود اصلی به واسطه برسد، احجاف در حق اوست زیرا هزینه تهیه مواد شیمیایی، کود و آفت زدایی بسیار گزاف است و دولت حمایت نمی کند.
وی با اشاره به اینکه برای داربستی کردن باغ خود به وام نیاز دارد افزود: درصورتی که باغ داربستی شود آب وکود کمتری مصرف می شود وازسویی محصول باکیفیت بهتر تولید و عرضه می شود.
وی با بیان اینکه به این دلیل از دریافت وام کشاورزی محروم شده ام که بیمه تامین اجتماعی بودم یادآورشد: از بین ۱۰ کشاورز، این وام به دونفر تعلق گرفت که آن دو هم بدلیل نداشتن ضامن نتوانستند وام بگیرند.
وی افزود: تمام امید کشاورزان این است که دولت جدیداز انهاحمایت کند و برای جلوگیری از خشکسالی پیش رو تدبیر لازم اندیشیده شود.
علیرضا صالحی از باغداران وواسطه گر هم با اشاره به اینکه دولت در مواقع ومسائلی باید ورود کند که از عهده کشاورز خارج است گفت:دولت می تواند با تامین تجهیزات،سموم ،کود وابزار الات وتجهیزاتی که بتواند کشاورز را بی نیاز از کارگر کند،نقش خود را بخوبی ایفا کند.
وی با اشاره به وجود مراکز که سورتینگ دار هستند افزود:این افراد با استفاده از ادوات وتجهیزاتی که دارند، سالی یک یا دوبار به ایتالیا ،اسپانیا وفرانسه میروند واز اشخاصی هستند که محصولات را خریداری وبا مهندسی معکوس صادر میکنند.
وی با اشاره به اینکه باغ در سال یکبار میوه می دهد یادآورشد:درصورتی که میزان ونوع میوه در صادرات محصولات به خارج از کشور مشخص نشود،موجب بی نظمی در بازار می شود زیرا سورتینگ دار ها تمام محصولات را پیش خرید می کنند و به دلیل اینکه با چک مدت دار فعالیت می کنند و مشکل نقدینگی ندارند موجب ایجاد بازار کاذب می شوند.
وی ادامه داد: سورتینگ دارها مرکبات را نارس وسبزه نوزاد در گرمخانه نگهداری و زودتر از موعد با تغییر رنگ پوست به بازار عرضه میکنند.
صالحی با اشاره به پایین بودن ارزش پول ملی گفت:سورتینگ دارها،باپیش خرید محصولات باغی وصادرات بی رویه وبی ملاحظه و انبار کردن مرکبات در سردخانه ها موجب برهم خوردن نظم بازار می شوند زیرا قیمتی که سایر کشورها برای خرید محصولات کشاورزان ما میپردازند به علت پایین بودن ارزش پول ملی،بسیار ناچیز است بنابراین اقدام این افراد موجب برهم خوردن نظم وایجاد بازار کاذب می شود.
وی یادآورشد: سورتینگ دارهادر بازارشب عید هم به علت آگهی از ورود دولت برای خرید وتامین میوه مردم که بطور عمده در حدود۱۰هزاران یا ۵ هزارتن است،قیمت ها را بالا نگه میدارند.
صالحی با اشاره به اینکه بهتراست دولت درآذرماه برای خرید میوه عید اقدام کند وبه بازار شوک وارد نکند افزود:دولت باید سیاست خاصی را بکار گیرد و میوه عید را بموقع تهیه کند ودر سردخانه نگهداری و در اسفندماه وایام عید باقیمت پایین تر عرضه کند.
مدیر تعاون روستایی استان مرکزی در این باره به خبرنگار ما گفت :فعالیت دلال ها و واسطه ها در تمام بخش های اقتصادی کشور بویژه بخش کشاورزی حقیقتی انکار ناپذیر است، البته واقعیتی که برای ساماندهی آن باید اندیشید.
دکترسید حسین هاشمی با بیان اینکه وجود واسطه به ذات امری مذموم و کاملا مردود نیست و درحقیقت بخشی از اقتصاد کشور است افزود: آنچه ناپسند و آزاردهنده است ، تفاوت بهای محصولات خریداری شده از تولیدکنندگان و نرخ عرضه به بازار است که گاه به چندین برابر بالغ می شود .
وی یادآورشد:یکی از روش های موثر برای ساماندهی بازار محصولات کشاورزی ، تقویت بازار بورس محصولات کشاورزی و مواد غذایی است ، که در این بازار تولیدکننده و مصرف کننده بتوانند به عرضه و تامین محصول و مواد مورد نیاز اقدام کنند .
وی افزود:همچنین تقویت تعاونی ها و تشکل های بخش کشاورزی برای ورود بیشتر به عرصه بازار ضروری است ، چرا که این تشکل ها علاوه بر امکان ارتباط مستقیم و بی واسطه با مزارع و واحدهای تولیدی ، قابلیت نقش آفرینی در عرضه را هم دارند و با دارا بودن شبکه وسیعی از غرفه های عرضه محصولات و فروشگاه ها و همچنین بازتعریف نحوه اعطای یارانه های تولید به قسمتی که بطور مستقیم در اختیار تولیدکنندگان قرار میگیرد ، در بهبود بهای محصولات و تقویت توان اقتصادی مولدین اثری بسزا خواهد داشت .
دکتر هاشمی ادامه داد:کاهش هزینه های تولید با آموزش بهره برداران و تقویت توان مهارتی آنها شامل روش های به زراعی و به نژادی و همچنین بهره برداری موثرتر از منابع نهاده های ارزشمند تولید ، می تواند در نهایت در تعدیل قیمت محصولات موثر باشد .
وی تاکید کرد: اصلاح الگوهای بهره برداری ، گسترش کشت های گلخانه ای و بهره مندی بیشتر از روش های زراعی با افزایش کمی و کیفی محصولات ، بهره مندی سهل تر و کم هزینه تر جامعه را به مواد غذایی و تولیدات زراعی باغی و دامی به دنبال خواهد داشت.
وی گفت: شبکه تعاون روستایی استان شامل ۹۱ شرکت تعاونی روستایی ، ۴۵ شرکت تعاونی کشاورزی ، ۲۵ شرکت تعاونی تولید روستایی و ۱۰ شرکت تعاونی زنان است.
دکتر هاشمی افزود:شبکه تعاون روستایی استان با هدف کمک به فرایند توسعه فعالیت های کشاورزی و ارائه خدمات متنوع به اعضای خود ، سالیانه در راستای حمایت از کشاورزان ،به تهیه و توزیع انواع نهاده های زراعی ، باغی و دامی ،انجام فعالیت های بازرگانی شامل خریدهای تضمینی ( خرید به نرخ مصوب دولتی ) ، خریدهای توافقی ( بر اساس قیمت توافق شده با کشاورزان ) ، خریدهای حمایتی ( خرید محصولات بطور مستقیم از تولیدکنندگان در راستای حمایت از تولید و ثبات قیمت ها)مبادرت می کند.
وی ادامه داد:شبکه تعاون روستایی استان همچنین به تهیه و توزیع کالاهای اساسی و مورد نیاز جامعه روستایی ( مواد غذایی و پروتئینی )،مشارکت در طرح های تنظیم بازار محصولات ( مانند طرح توزیع میوه نوروزی و ... ) و عرضه تولیدات کشاورزی در غرفه و فروشگاه های شبکه در مناطق شهری و روستایی اقدام می کند.
وی یادآورشد: در این راستا نیازمند حمایت بیشتر و موثرتر دولت بویژه در تامین نقدینگی و فراهم کردن جذب تسهیلات کم بهره می باشیم.
زارعی مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی هم با بیان اینکه دراین استان در حدود ۵۶ هزار تن محصول باغی تولید می شود گفت: این استان در برخی از محصولا ت باغی مانند انار، رتبه دوم و از نظر سطح و تولید انگور رتبه نهم ، پسته رتبه ششم کشوری را داریم.
وی یادآورشد:محصولات باغی استان مرکزی علاوه بر تامین نیاز داخل استان به استانها همجوار هم صادر می شود.
وی با بیان اینکه مقدار قابل توجهی از محصولات باغی استان مرکزی به خارج کشور صادر می شود افزود:محصولاتی مانند کشمش، پسته، انار به خارج از کشور صادرمی شود.
زارعی با اشاره به افزایش قیمت محصولات باغی در بازار گفت:هم اینک بسیاری از نهاده های کشاورزی شامل: سم و کود، ابزار آلات بخش کشاورزی، حمل و نقل و هزینه ی بسته بندی افزایش یافته است.
وی با اشاره به افزایش دستمزد کارگران و نیروی انسانی افزود:افزایش قیمت محصولات باقی متاثر از این موارد است.
زارعی با اشاره به اینکه افزایش قیمتی که هم اینک در بازار وجود دارد بطور مستقیم از ناحیه باغدار نیست یادآورشد: قیمتی که باغدار از یک محصول بدست می آورد به مراتب کمتر از قیمت بازار است و این خرده فروشی ها هستند که قیمت ها را به شکل کاذب افزایش داده اند.
وی عدم وجود تعاونی وتشکل های فعال بخش باغبانی را یکی از مشکلات تولید و عرضه محصول در بازار اعلام کرد وگفت: محصولاتی که هم اینک به بازار عرضه میشود توسط باغدار و یاتولید کنندگان انجام می شود اما توسط تعاونی و یا انجمن و صنف اتفاق نمی افتد و به همین دلیل، باغداری محصول خودرا به واسطه و فروشنده میانی می دهد واین موضوع موجب می شود شاهد اختلاف قیمت ها باشیم.
زارعی با بیان اینکه سود اصلی افزایش قیمت ها نصیب واسطه ها می شود اظهارداشت: در صورتی که توسط شهرداری غرفه هایی در استان ساخته و این غرفه ها به تولید کننده واقعی واگذار شود، باغدارمی تواند محصول خود را در این غرفه ها عرضه کند و محصولات با قیمت مناسب به متقاضیان و خریداران می رسد.
گزارش :کبری بهرامی