1 ـ فاصله راه مکه تا کربلا حدود 1500 کیلومتر است و امام حسین(ع) این مسافت را در 23 روز پیموده است. بنابراین کاروان حسینی روزی 65 کیلومتر در بیابانهای داغ پیش میرفت و تهدید دشمن و دیگر عوامل در این سفر اثری نداشت.
2ـ شمار سربازان لشکر دشمن در سپاه عمر سعد، سی هزار نفر و شمار یاران سیدالشهدا، 72 نفر بوده است. بنابراین با توجه به محاصره کامل قرارگاه امام و محوریت آب، لشکر یزید میتوانست به راحتی و در فرصتی کوتاه و بی سر و صدا سپاه کوچک امام را اسیر کند، ولی به دلیل تدابیر و ایمان امام و یارانش، رویارویی تاریخی حق و باطل، در روز عاشورا رخ داد.
3ـ کوفه شهری نو بنیاد با عمری پنجاه ساله بود که مردم آن، از مناطق دیگر به آنجا آمده بودند. بیشتر آنها نیروهای نظامی بودند که درآمدشان حقوق سالانهای بود که اول هر سال از بیتالمال میگرفتند و اول سال قمری هم محرم بود.
در این وضعیت بود که ابن زیاد گفت: «هر کس به جنگ حسین(ع) نرود، حقوق سالانهاش امسال پرداخت نمیشود و حقوقش از بیتالمال قطع میشود و هرکس به جنگ حسین(ع) برود، افزون بر حقوق سالانه، پاداش فراوان و اضافه کاری ویژهای میگیرد.»
4 ـ شمار مردان جنگجوی شهر در آستانه روز عاشورا، حدود صد هزار نفر بود. با توجه به این نکته، شمار نامههای کوفیان به امام حسین(ع) دوازده هزار نامه بود که در هرکدام دستکم 3 یا 4 امضا وجود داشت. در نتیجه حدود 36 هزار نفر با امام بیعت کردند. هنگام ورود حضرت مسلم به کوفه هجده هزار نفر با او بیعت کردند و هنگام قیام حضرت مسلم، چهار هزار نفر در آغاز روز با او بودند که تا شب تنهایش گذاشتند.
5 ـ کوفه با توجه به تازهساز و مهاجرپذیر بودنش از جهت اعتقادی و سیاسی و اجتماعی دارای دستهبندیهای فراوان بود که جمع شدن آنها بر محوری مشترک غالباً مشکل و کوتاه مدت بود:
ـ از نظر اجتماعی دستکم ده تا پانزده قبیله بزرگ و کوچک در شهر بود که توسط بزرگان قبیله یا اشراف و ثروتمندان هر قبیله رهبری میشد و اشراف و بزرگان واسطه بین والی شهر و مردم قبیله بودند و بزرگان قبیله و اشراف هم دارای سهمیه ویژهای از بیت المال بودند و امتیازهای خاصی از والی میگرفتند.
از نظر اعتقادی: الف) نیمی از مردم شهر، مسلمانانی بودند که سخن گفتن از ایمان و پاکی قلب را برای مسلمانی کافی میدانستند و به بنیهاشم یا بنیامیه تعلق نداشتند و سعی میکردند با جریانهای سیاسی و حاکمیت درگیر نشوند.
ب: گروهی کوچک، ولی فعال در شهر بودند که به جریان سیاسی و فکری خوارج وابسته بودند.
ج: گروه کوچک دیگری نیز وجود داشت که از اشراف و سران قبایل بودند و به جریان سیاسی و فکری امویان وابسته بودند.
د: برخی قبایل شهر به اهلبیت پیامبر علاقهمند بودند.
6 ـ ایا میدانید معاویه پس از صلح با امام حسن(ع) سیاستهای شیعهزدایی گستردهای را در کوفه اجرا کرد که مهمترین موارد آن چنین بود:
ـ تعطیلی کلاسهای درس شاگردان امام علی(ع) و در برابر آن اجرای سیاست لعن امام علی(ع) در جهان اسلام و به ویژه در کوفه به مدت بیست سال و ممنوعیت آموزش تعالیم علوی.
ـ به شهادت رساندن برخی خواص و رهبران شیعی در کوفه (حجر بن عدی و یارانش، عمرو بن حمق خزاعی و...)
ـ کوچ اجباری برخی قبایل شیعه به خراسان یا شمال عراق.
ـ قطع سهمیه بیتالمال شیعیان و واردکردن فشار اقتصادی به آنها.
ـ تغییر سران و رهبران قبایل شیعی.
7 ـ ایا میدانید فاصله کوفه تا کربلا حدود هشتاد کیلومتر است که سپاهیانش ابن زیاد ضمن محاصره کوفه در طول مسیر، گشتیهایی گذاشتند تا از پیوستن شیعیان کوفه به سیدالشهدا در کربلا جلوگیری شود. با وجود این در مدت هشت روز اقامت امام در کربلا تا روز عاشورا حدود سی نفر از کوفه به کربلا آمدند. جمعی از بیراهههایی که میشناختند، به امام پیوستند. عدهای شبانه و دور از چشم دشمن راه را پیمودند. برخی به بهانه پیوستن به لشکر دشمن به کربلا آمدند و در آنجا از دشمن جدا شدند و به امام پیوستند. عدهای هم در روز روشن و با زدن به قلب نیروهای گشتی راهی کربلا شدند.