تابناک گیلان / خبر اول حوزه تجارت نامه‌نگاری جدید بین محمدرضا نعمت‌زاده و علی
طیب‌نیاست. دو وزیری که درباره تجارت کشور خود را محق می‌دانند. موضوع
سامانه جامع گمرکی است. یک طرف ماجرا، در حوزه کاری علی طیب‌نیا، یعنی گمرک
ایران قرار دارد که ماحصل سه سال از ایده تا اجرای سامانه جامع گمرکی را
مسعود کرباسیان رییس کل گمرک یه تنه جلو برده و نتیجه‌اش این روزها به
شفافیت بیشتر واردات و صادرات و البته شفافیت تجارت کشور شده است.
آن‌سوی ماجرا، یعنی نگارنده نامه، محمدرضا نعمت‌زاده
وزیر صنعت، معدن و تجارت قرار دارد که با داشتن مجموعه سازمان توسعه تجارت
خود را محق در ثبت آمارهای صادرات و واردات و اعطای مجوز می‌داند. محمدرضا
نعمت‌زاده دو روز پیش در نامه‌ای به علی طیب‌نیا نوشته بود که با
راه‌اندازی سامانه جامع تجارت از این پس گمرک ایران باید از دریافت مستقل
مجوزها امتناع کرده و مجوزهای مورد نیاز در رابطه با ترخیص کالا را از
سامانه وزارت صنعت دریافت کند.
این دومین نامه‌ای است که بین این
دو وزارتخانه رد و بدل می‌شود. یک‌بار گمرک به وزارت صنعت معدن و تجارت
نامه نوشت و برای کالاهایی که تحت عنوان کالای واسطه‌ای برای یک برند خاص
که وارد شده و واقعی نبوده، درخواست خسارت کرد و حالا نعمت‌زاده به طیب‌نیا
نامه می‌نویسد و فصل‌الخطابش هم گمرک است. اختلاف بین سازمان‌ها و
وزارتخانه‌ها و البته وزرا در این دولت و دولت‌های قبل، امری عجیب و دور از
ذهن نیست؛ اما آنچه مطالبه می‌شود، محل تامل است. به خصوص که موضوعات محل
مناقشه، تمام اقتصاد کشور را در بربگیرد. موضوعی مثل تجارت که قلب تپنده یک
اقتصاد است.
نتیجه این می‌شود که تعداد زیادی از کسانی که در این
امر دخیل هستند، دچار سردرگمی شوند. عده‌ای هم در این میان از آشفتگی
بازار سوءاستفاده می‌کنند و در نهایت اقتصاد در جا می‌زند. موضوع
راه‌اندازی سامانه‌های گمرک و وزارت صنعت سه سالی است که محل بحث دو
وزارتخانه اقتصاد و صنعت است. اگرچه گمرک ایران این طرح را اجرایی کرده و
حالا نتایج آن به ثمر نشسته است، اما خیلی‌ها هم می‌گویند حالا که این طرح
به ثمر رسیده میوه‌اش را یک وزارتخانه دیگر می‌خواهد بچیند! خصوصا آنکه این
سامانه موجب کاهش ورود رسمی قاچاق شده است.
سال ٩٣ بود که گمرک
سامانه جامع گمرکی را در قالب پنجره واحد راه‌اندازی کرد. بر اساس
گزارش‌های گمرک به واسطه این سامانه موفقیت‌های زیادی نیز در راستای مبارزه
با قاچاق کالا به دست آمده است. هرچند که همین سامانه هم مانند خیلی از
طرح‌های نوپا ممکن است به لحاظ نرم‌افزاری با مشکلاتی رو‌به‌رو باشد، اما
طرحی است که فعلا نتایج مثبتی دارد. به عنوان مثال در دفاتر گمرکی امکان
بارگذاری اسناد صوری مربوط به ترخیص کالا امکان‌پذیر شده است. همین موضوع
سبب شده بود تا مثلا در یکی از این نمونه‌ها سودجویان برای ترخیص لوازم
یدکی خودرو اقدام به استفاده از مجوزهای صوری سازمان استاندارد کنند ولی
ناکام شدند.
در همین دو سال اخیر سامانه جامع گمرکی ٣۴ نوع عملیات
گمرکی از اظهار تا خروج کالا را بدون مراجعه حضوری ساماندهی کرده و با
وجود همه مشکلات درهمه بخش‌های اقتصاد از دولت گرفته تا بخش خصوصی، همه
ضرورت این کار را پذیرفته‌اند. حتی نتایج این سامانه رتبه گمرک ایران را در
جایگاه سوم دنیا ارتقا داده است. با این حال وزارت صنعت، معدن و تجارت اخذ
مجوزها و روند واردات و صادرات را حق خود می‌داند. سازمانی دارد به نام
توسعه تجارت. کارشناسان می‌گویند، این سازمان باید سیاستگذار و نقش حاکمیتی
داشته باشد و نه درگیر مراحل اجرایی شود.
صرفه جویی ١٠ میلیارد دلاری اگر
تا همین یک دهه پیش برای انجام ساده‌ترین امور اداری، کپی‌های متعدد
می‌گرفتیم و در پوشه می‌گذاشتیم، حالا کپی گرفتن و در پوشه گذاشتن، هم خیلی
عجیب است و هم خیلی وقت گیر. این اتفاق خیلی سریع با پیشرفت تکنولوژی
افتاده؛ حتی کشورهایی که دولت‌هایی بزرگ هم دارند، ناگزیر به انجام تحولات
هستند. رشد سریع و پرشتاب تجارت بین‌المللی، پیچیده شدن فضای کسب و کار و
تاثیر آن بر اقتصاد جهانی موجب شده تا ساماندهی شبکه تجارت بیش از پیش مورد
توجه قرار گیرد.
همه کشورهایی که عضو سازمان تجارت جهانی شده‌اند
و همه کشورهایی که تجارت شفاف و درآمدهای بالا دارند، همه رویه‌های
بین‌المللی را رعایت کرده‌اند. از ثبت کالا برای واردات، تا ترانزیت کالا و
صادرات بدون حضور شخص انجام می‌شود. این راه را دنیا رفته و ایران هم برای
آنکه به تجارت بین‌الملل بپیوندد، ناگزیر به اجرا آن بود. گمرک گزارش داده
که انجام تشریفات گمرکی واردات با اجرای سامانه جامع گمرکی از ٢۶ روز به ٣
روز و در صادرات از ٧ روز به یک روز کاهش یافته است.
بانک جهانی
در گزارشی اعلام کرده که به ازای هر روز تاخیر در انجام تشریفات گمرگ یک
درصد ارزش کل کالا به هزینه‌های مترتب بر ترخیص کالا اضافه خواهد شد. از
سویی با کاهش انجام تشریفات ٢٣ درصد از ارزش تجارت در چرخه تجارت خارجی
صرفه‌جویی می‌شود. این میزان فقط در بخش واردات با فرض واردات ۵٠ میلیارد
دلاری در طول سال و کاهش ٢٣ روزه در انجام تشریفات، حدود ١٠ میلیارد دلار
یعنی نزدیک به ۴٠ هزار میلیارد تومان فقط در بخش واردات صرفه‌جویی برای
اقتصاد در پی خواهد داشت.
بانک مرکزی راضی است علی
بعیدی مفرد نیا، مدیرکل دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات گمرک با بیان
اینکه ما براساس پنجره واحد به سازمان‌های همجوارمان وصل شده‌ایم و بانک
مرکزی که مهم‌ترین مرکز و از معدود سازمان‌های حاکمیتی در زمینه ترخیص کالا
است هم به زودی به این سامانه متصل می‌شود، به «اعتماد» می‌گوید: با
استفاده از سامانه جامع گمرکی کار هماهنگی با بیمه‌ها و سازمان‌های همجوار
به صورت کامل یا ۶٠ درصد جلو رفته است؛ کاری که قبلا به صورت نیمه مکانیزه
بود، حالا اطلاعات پروانه خروج کالا هم در اختیار بانک مرکزی قرار می‌گیرد.
کار با سایر سازمان‌ها هم در حال انجام است. از سوی دیگر با
سازمان‌های دیگری که مرتبط با صادرات کار می‌کنند، ارتباط‌های لازم فراهم
شده چرا که در مرحله تکمیل زیرساخت‌های خود برای اتصال به پنجره واحد
هستند. به این ترتیب الان مشخص است که چه مقدار کالا از مرز کشور خارج شده
است. او می‌گوید: بانک مرکزی از این سامانه بسیار راضی است، چون همه مراحل
کار به صورت الکترونیک و به صورت سالم دقیق و بدون کنترل انسانی انجام
می‌شود.
از اقدامات گمرک در حوزه تکمیل طرح سامانه جامع گمرکی،
کارشناسی متمرکز است. در دنیای امروز بحث کارشناسی Custom clears و Custom
risks یا همان حوزه کارشناسی الکترونیکی مطرح است. تنها یک یا دو کشور به
صورت ١٠٠ درصد کار را براساس این الگوهای عملی جلو برده‌اند که جمهوری
اسلامی ایران یکی از این کشورهاست.
بعضی از گمرکات کلیدی ما در
نقطه صفر مرزی قرار دارند و سازمان‌های دیگر حتی آنجا شعبه ندارند، مثلا
مرز ماهی رود یا پرویزخان؛ با این حال با بهره‌گیری از این طرح ساختارهای
آنها به گونه‌ای طراحی شده که کار در همین گمرکات هم مکانیزه باشد. به گفته
بعیدی نگاه گمرک تاکید بر شفافیت اطلاعات و جلوگیری از فساد و تقلب و جعل
ارایه مدارک است. تمام کسانی که در این حوزه سالم کار می‌کنند از این
سامانه استفاده بهینه می‌کنند. قطعا شفافیت بیشتر شرایط را برای رقابت سالم
فراهم می‌کند.
نعمت‌زاده: متوقف کنید در
همین حال رمضانعلی صادق‌زاده معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صنعت معدن
و تجارت در توضیح چرایی نامه محمدرضا نعمت‌زاده به علی طیب‌نیا پیرامون
استفاده از سامانه جامع تجارت می‌گوید: نعمت‌زاده توصیه کرده که با توجه به
تدوین سامانه جامع تجارت از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، این سامانه به
طور متمرکز مورد استفاده سازمان‌های مختلف قرار بگیرد. او گفته وزیر صنعت
در این نامه با اشاره به بهره‌برداری از سامانه جامع یکپارچه مجوزها، از
وزیر اقتصاد خواسته است که بر اساس قانون، کلیه فعالیت‌های مربوط به تجارت
با محوریت سامانه جامع تجارت انجام شود.
بر اساس این نامه، وزیر
صنعت از طیب‌نیا خواسته است، گمرک ایران اطلاعات مربوط به درخواست مجوز جهت
ترخیص کالا در فرآیندهای واردات، صادرات و ترانزیت به سامانه جامع ارسال
کند و نتایج مورد نیاز را به صورت سیستمی از این سیستم دریافت کند. پیش از
بهره‌برداری سامانه جامع تجارت وزارت صنعت، گمرک ایران می‌توانست به صورت
مستقل اطلاعات مورد نیاز برای ترخیص را ازدستگاه‌های مرتبط دریافت کند.
نامه نعمت‌زاده به طیب‌نیا این شایبه را ایجاد کرده بود که وزیر صنعت
خواستار توقف فعالیت سامانه پنجره واحد گمرکی شده است.
وزارت صنعت یا اقتصاد مساله این است نتیجه
سامانه جامع گمرکی مشخص است؛ اما هیچ اطلاعاتی از سامانه جامع تجارت که
وزیر صنعت، معدن و تجارت آن را توصیف کرده، در دسترس نیست. کسانی که
می‌خواهند درباره خواسته محمدرضا نعمت‌زاده قضاوت کنند، نیاز به اطلاعات
بیشتر دارند. آنچه وزیر صنعت می‌خواهد و مخالف ماندن این سامانه در گمرک
است برچه پایه و استدلالی است؟ طرحی که وزارت صنعت، معدن و تجارت دارد چه
ویژگی دارد؟ هرچند برخی کارشناسان تعجیل در انتشار نامه وزیر صنعت را
بی‌ارتباط با موضوع تخلف ٣٠٠٠ میلیاردی برند کره‌ای ارزیابی می‌کنند.
منبع:اعتماد