آسمان
آفتابی وبسیارگرم تابستان و زمستان آفتابی و نه چندان سرد و درهم آمیختگی چهار فصل
سال در اقلیم استان مرکزی و در نهایت کاهش شدید میانگین های بارش سالیانه حکایت از
تغییر اقلیم به نسبت 4 دهه گذشته دارد.
قناتها
و چشمه ها ی پر آب و طبیعت روستاهای استان مرکزی و انبوه باغات و درختان سر سبز ورودی
روستا چشم هر بیننده را مبهوت خود می کرد. حال ورودی روستاهای امروزی جدول گذاری و
آسفالت شده، اما به دلیل کم آبی چشم انداز خاصی پیدا کرده است.
سکونتگاهی
جدید که نه چشم انداز شهری واقعی را به خود گرفته و نه منظر و نمادی از روستای اصیل
و بوم شناختی گذشته را نشان نمی دهد.
آیا
می دانید فصل بهار از 3ماه به کمتر از 45 روز کاهش و تابستان استان مرکزی به 6 ماه
افزایش یافته است.
آیا
می دانید حدود 60 درصد از لکه های برفی استان در فصل زمستان کاهش یافته و منبع ارزشمند
نفوذ تدریجی تغذیه منابع آبی زیر زمینی و روا ن آبها کاهش یافته است.
افت
نگران کننده آب های زیر زمینی در نواحی مرکزی ،شمالی و شرقی و اسفنجی شدن لایه های
زمین و حتی فرونشست زمین در برخی مناطق و کاهش دبی چاههای عمیق و خشک شدن چشمه ها و
قنوات می تواند تهدید جدی بر برنامه ریزی آمایش سرزمینی استان مرکزی باشد.
در
دوره ای از نظام برنامه ریزی کشور توجه جدی و دلسوزانه برای مهار آب های سطحی و کنترل
منابع آبی رودخانه ای کشور شد. گرچه هدف مقدس و خالصانه بود اما بر رژیم منابع رودخانه
ای و نواحی پایین دست رودخانه ها آسیب جدی وارد و منجر به کاهش شدید منابع آبی بزرگترین
دریاچه ،تالابها ؛ ماندابها، قنوات، چشمه ها و چاههای عمیق دشتهای مرکزی شد.
استان
مرکزی نیز از این اقدامات مصون نماند. در حالیکه رودخانه ها و مسیل ها و شبکه های فرعی
منابع آبی سطحی عنصر و هسته اولیه تغذیه منابع آب زیر زمینی نواحی دشتهای حاصلخیز است.
خطایی
که حتی اکوسیستمهای برخی نواحی را نیز به چالش کشانید. تالاب میقان دشت ساوه و دشت
زرندیه و نواحی خمین و دلیجان را می توان در این مقوله نام برد.
شهر
خمین در تاریخ خود به نام قنات های معروفش شناخته می شد. اما اکنون این قنات ها در
شرایطی دیگر قرار دارند.
برای
توسعه متوازن و پایدار و حفاظت از بیومها و اکوسیستمهای بسیار شکننده استان مرکزی با
دیدگاه برنامه ریزی چشم انداز 20 سال آینده، کدام راهبردها، برنامه ها و اهداف با پیش
بینی و طراحی شده است؟
گذر
از بحران آب و مدیریت منابع محدود و حیاتی استان و توزیع بهینه در بخش های شرب و بهداشت،
کشاورزی و صنعت و خدمات و سهم بیومها و اکوسیستمها، نیاز به توجه جدی و کارشناسی دارد.
کشاورزی
سنتی و گذرا با اقتصاد معیشتی در روستاهای استان مرکزی با کدام ساز وکار به برنامه
ریزی با پدیده خشکسالی روی آورده است؟
تغییر
الگوی کشت و توسعه آبیاری قطره ای با اعتبارات موجود در ط 50 سال تحقق خواهد یافت.فاصله
برنامه ریزی توسعه آبیاری نوین با خشکسالی بسیار زیاد است. دست اندازی انسان بر طبیعت
روز بروز بر قلمرو حیات وحش کاسته و در تصرف بهره برداران صنعت و معدن و یا کشاورزی
کم بازده دیم قرار گرفته است . ((این گفتار به معنی فاصله گرفتن از بهره برداری معادن
و یا توصعه صنعتی و کشاورزی نیست ،بلکه استفاده بهینه و تعادل و توازن منطقه ای در
بخشهای اقتصادی و توسعه متوازن و منطقیو پایدار هدف اصلی است.)) بنا براین اولین آسیب
ها به حیات وحش و حتی نابودی گونه های جانوری و گیاهی وارد می گردد.مشاهده طوفانهای
همراه با ریز دانه ها و غبار ،کاهش فاصله دید انسانی در تابستان و پاییز محدود شدن
تالابها و مردابها نابودی چشمه ها و قنوات و افت شدید منابع چاههای عمیق و کاهش کیفیت
آب و نفوذ منابع آب شور به سفره های آب شیرین حکایت از تغییرات اقلیم دارد. الگوهای
برنامه ریزی آمایش سرزمین و توجه جدی به توان طبیعی شهرستانهای استان مرکزی نیاز به
گروه کارشناسی تخصصی در رشته های مرتبط و با تجربه دارد. به نظر می رسد روزمره گی و
مشکلات روزانه و جلسات متعدد هفتگی مدیران استان فضای فکری لازم را برای توجه جدی به
مشکلات نسل آینده استان نمی دهد.اگر امروز به هیدرو اقلیم و ظرفیت طبیعی استان مرکزی
و بحران آب توجه نشود بسیاری از برنامه های پیش بینی شده با چالش مواجه خواهد شد. امروزه
اگر ارزش واقعی هزینه مصرف نهاده های کشاورزی ،آب و انرژی(برق و سوختهای دیزل)را به
تولید محصول کشاورزی باغی محاسبه نماییم ؛قیمت واقعی محصول حدود 7تا 10 برابر قیمت
موجود فروش آن در بازار نشان می دهد.بنا براین راهی جز مدیریت و بازنگری بر منابع مصرف
آب و تغییر سهم آب در بخش کشاورزی حاصل از توسعه آبیاری نوین و تخصیص به صنعت و خدمات
نداریم .
مصطفی تسلیمی پور