جشنها و مراسم سنتی در استان مرکزی

آداب و رسوم هر شهر و استانی وجه تمایز و ویژگی بارز آن در میان سایر استان های کشور که مردم ایران اسلامی می توانند با آگاهی از این آداب و رسوم با پیشینه و گذشته تاریخی سرمزمین خود بیشتر آشنا شوند. بی شک آشنایی با آداب و رسوم می تواند ضمن افزایش حس میهن پرستی به عنوان اهرامی محکم در مقابل تهاجمات فرهنگی مورد استفاده قرار گیرد.

در این میان استانی مرکزی با گستره جغرافیایی خود طیف وسیعی از آداب و رسوم را در خود جای داده است که به اختصار بخشی از آنها را بیان می کنیم

 شنا شوئند

بیل گردانی

این مراسم سنتی که نوعی ورزش باستانی و پهلوانی نیز محسوب می شود در شهر نیمور برگزار می شود. این مراسم در میدان اصلی نیمور برگزار می شود .

جشن هاوسرورهای خصوصی

این قبیل جشن ها عمدتا به صورت جشن عروسی و خواستگاری در مراحل مختلف برگزار می شود . شیوه برگزاری این نوع مراسم در قیاس با سایر نقاط کشور تفاوتهای چندانی ندارد ، ولی ویژگی برگزاری این مراسم به ویژه در مناطق روستایی استان متفاوت است . مراسم عروسی ، مراحل مختلف خواستگاری ، شیرینی خوران ، عقدکنان ، حنابندان و شب عروسی را دربر می گیرد.

جشن های ملی و مذهبی

در بیشتر نقاط استان مراسم اعیاد ملی مذهبی برگزار می شود . این نوع مراسم مانند جشن های ملی چهارشنبه سوری، عیدنوروز، سیزده بدر و عیدهای مذهبی قربان، فطر، غدیرخم، نیمه شعبان، روز مبعث پیغمبر(ص)، روز تولد ائمه اطهار و ..... با شور و شوق از طرف مردم برگزار می شوند.

قالیشویان

بر اساس روایات معتبر حضرت سلطان علی فرزند بلافصل امام پنجم که در اوایل قرن دوم هجری به دعوت اهالی فین، قم و کاشان به این سرزمین مسافرت کرده بود در مشهد اردهال به شهادت رسیده است. گفته می شود در روز واقعه خون مطهر این شهید نقش های ترنج و محراب قالی را رنگین کرده است و از این رو پس از گذشت بیش از یک هزارو سیصد سال، مردم فین کاشان همه ساله با برگزاری مراسم « قالیشویان » یاد آن امام زاده را گرامی می دارند . این مراسم در دومین جمعه مهرماه برگزار می شود

مراسم ویژه محلی اهو اهو

این سنت در روستای خورهه در شامگاه چهاردهمین ماه رمضان - شب تولد حضرت امام حسن (ع) برگزار می شود . با تاریک شدن هوا ، نوجوانان و کودکان به دسته هایی تقسیم می شوند و به در خانه ها می روند و اشعاری می خوانند . یکی از افراد گروه که از همه بزرگتر است با صدا ی بلند شعری می خواند و دیگران در پایان آن با صدای بلند اهواهومی گویند . این گروه معمولا به در منازلی می روند که فرزند پسر کوچکی داشته باشد . حال اگر نام فررزند کوچک یک خانواده «عادل» باشد ، این ابیات به صورت زیر خوانده می شود :

عـادل خـوان شمائیـد اهواهو ، از قلعه در نیائیـد اهواهو

کـه مردم دشمنت اند اهواهو ، به قصد کشتنت اند اهواهو

 آجیل بیار زودی اهواهو

در پایان اشعار معمولا پسر کوچک خانواده مقداری آجیل و تنقلات برای گروه مورد نظر می آورد . اگر صاحب خانه دیر آجیل بیاورد دوباره اشعار فوق خوانده می شود .

لهجه و اصطلاحات

گویش، لهجه واصطلاحاتی که در این بخش می آید در اصل ترکیبی از ناحیه عراق عجم و قسمتهای مرکزی ایران می باشد که پس از گذشت نزدیک به دو قرن هویتی خاص و مستقل پیدا کرده که ازلحاظ گویش و کلمات تغییرات جزئی نموده ولی از لحاظ مفهوم با دیگر نقاط کشور یکسان است .

درباره گویش اراکی باید گفت که قبل از پیدایش شهر فعلی اراک در نقاط مختلف این بخش از ایران لهجه های مختلفی وجود داشت ، از جمله گویش تاتی در منطقه وفس، لهجه مردم شراء(چراء) و کزاز و سربند که هر کدام در صوت و آوا تفاوتهایی با هم داشته و دارند، اماپس از بنای شهر اراک و اسکان گروههای مختلف در این شهر و مهاجرت مردمی با لهجه های مختلف به این ناحیه یک ترکیب خاصی از لهجه های مختلف بوجود آمد که تا قبل از پیدایش رادیو و سینما و تلویزیون متداول بود اما با پیدایش رسانه های گروهی و تسلط زبان لفظ قلم با لهجه تهرانی و زبان رسمی دولتی گویش محلی کم کم فراموش گردید و اینک مردم اراک تا حدی بدون لهجه بوده و کتابی یا تهرانی سخن می گویند. ولی در روستاها یا طراف و خود شهر محاوره پیرمردان و پیرزنان همان لهجه قدیمی می باشد و لغات والفاظی که در بین مردم روستاها و پیرمردان در سخن گفتن متداول و معمول است بیشتر واژه های فارسی دری و گاهی لغاتی از زبان اوستایی و پهلوی بوده که امروزه در حال نابودی و از بین رفتن است و ضرورت دارد برای حفظ و نگهداری واژه های اصیل قدیمی به روستاها و در بین عشایر رفته و به جستجوی آن پرداخت تا به این گنجینه نفیس ادبی دست یافت.

متأسفانه غلبه زبان تهرانی و جایگزینی کلمات بیگانه و تعمیم فرهنگ و راهیابی واژه های اروپایی،غالب لغات صحیح و قدیمی ما را پایمال کرده و از ادبیات فارسی خارج ساخته است تاجایی که پیرمردان و روستائیان را به خاطر استعمال کلمات درستشان مورد تمسخر قرار میدهند و بدون دقت به گفته های آنان می خندند و تفریح می کنند درحالیکه همانطوریکه ملاحظه خواهد شد بسیاری از لغات ریشه دار و اصیل و گاهی اوستایی و پهلوی که ریشه یابی شده اند معنی و تلفظ صحیح آن همان است که در سخن گفتن پیرمردان می آید و باتحقیق در فرهنگهای فارسی متقدمین از شعرای بزرگ ایران شواهد شعری نیز آورده شده است اما برای بسیاری از واژه ها نتوانستیم قرینه و معنی به دست آوریم زیرا در فرهنگ ها ضبط نشده اند.